تجاوز رژيم بعثی عراق به ايران: جنگ تحميلی يکی از توطئه های بزرگ دشمنان عليه

 شهيده سهام خيام ( ١٣٤٧  ١٣٥٩

 عملیات فتح المبینبا خاتمه یافتن عملیات طریق القدس، تلاش برای اجرای عملیات بعدی به منظور  جلوگیری از قدرت تصمیم گیری، تجدید سازمان و تقویت روحیه دشمن آغاز شد. در این شرایط كه نیروهای رزمنده ابتكار عمل در جنگ و پشت جبهه را در دست داشتند، دو منطقه «غرب دزفول»  و «منطقه عمومی خرمشهر» (غرب كارون) نظر فرماندهان نظامی را به خود جلب كرده بود كه الزاما می بایست یكی از آن ها جهت اجرای عملیات انتخاب می شد. پس از مدت ها بحث و بررسی، فرماندهان نیروی زمینی ارتش، منطقه خرمشهر؛ و فرماندهان سپاه پاسداران منطقه غرب دزفول را برای انجام عملیات بزرگ آینده پیشنهاد كردند كه سرانجام منطقه پیشنهادی سپاه به دلایلی همچون تناسب یگان های خودی با وسعت این منطقه، تناسب شرایط طبیعی این منطقه با رزم قوای پیاده و ... جهت انجام عملیات فتح المبین برگزیده شد.

طرح ریزی عملیات افتخار آفرین فتح المبین از اواسط آبان 1360 آغاز شد و پس از تلاش های مستمر و خستگی ناپذیر و انجام مشورت ها و هماهنگی های گسترده، میان فرماندهان نظامی، سرانجام طرح عملیاتی شماره 1 فتح المبین در اواخر دی ماه همان سال آماده شد. روز 13 بهمن 1360 در پی یك نشست مشترك بین فرماندهان عمده سپاه و ارتش طرح یادشده به یگان های عمده اجرایی ابلاغ و متعاقب دریافت اطلاعات جدید در 30 بهمن همان سال طرح اولیه بازنگری شده و طرح شماره 2 در 13 اسفند انتشار یافت.

این عملیات با مراجعه به قرآن كریمفتح نامگذاری شد و سرانجام در حالی كه اشك شوق در چشمان كلیه حاضران مركز فرماندهی جمع شده بود، در ساعت سی دقیقه بامداد روز دوشنبه 2 فروردین ماه فرمان آغاز حمله بزرگ و سرنوشت ساز فتح المبین به شرح زیر صادر شد:

بسم الله الرحمن الرحیم ، بسم الله القاصم الجبارین و یا زهرا

رزمندگان دلاور اسلام با دریافت پیام، عملیات حماسی و تاریخی فتح المبین را در شمال خوزستان آغاز كردند و از جنوب و شمال غربی شوش و غرب دزفول در چند محور با ارتش عراق درگیر شدند.

اهداف عملیات-        آزادسازی بخش وسیعی از مناطق اشغال شده، همچون سایت 4 و 5 رادار و ده ها روستای منطقه.

-        انهدام دو لشكر عراق (10 زرهی و 1 مكانیزه).

-        دست یابی به خطوط پدافندی مناسب و استفاده از حداقل نیروهای خودی در آن خطوط

-        خارج كردن شهرهای شوش، اندیمشك و دزفول از تیررس آتش توپخانه دشمن.

-        دور كردن آتش موثر دشمن از جاده اهواز – اندیمشك.

منطقه عملیاتمنطقه عمومی فتح المبین در غرب رودخانه كرخهواقع شده است و از شمال به ارتفاعات صعب العبورتی شكن،دالپری، چاه نفت و تپه سپتون؛و از جنوب به ارتفاعاتمیشداغ،         تپه های رملی و چزابه(شیب)؛ و شرق بهمرز بین المللی(در شمال و جنوب فكه) منتهی  می شود.

منطقه مزبور 2500 كیلومتر مربع وسعت دارد از لحاظ جغرافیایی ناهموار است و علاوه بر ارتفاعات یادشده، دارای تپه های ماهور بسیار و بعضاً غیر قابل عبور می باشد. این بلندی ها به دلیل پستی زمین در شرق كرخه، روی شهرهایشوش، هفت تپه و جادهاهواز – اندیمشك كاملا مشرف می باشند. ارتفاعاتابوصلیبی خات با 202 و 189 متر،كوه های برغازه،       رقابیه تی شكن، كمر سرخ، تنگه ابوغریب و رقابیه، مراكز رادار، سایت 4 و 5، پادگان عین خوش و نقاط حساسی همچون دوسلك و سه راهی قهوه خانه از عوارض مهم منطقه عملیاتی فتح المبین بودند.

جاده های آسفالتهدزفول به دهلران، عین خوش به چم سری، جاده تنگه ابوغریب،جاده         امام زاده عباس به چاه نفتو پل های احداث شده روی رودخانه هایچیخواب ودویرجنیز از مهم ترین راه های مواصلاتی منطقه محسوب می شدند.

استعداد دشمنمسئولیت پدافند از منطقه غرب دزفول به عهده دو لشكر 10 زرهی و 1 مكانیزه ارتش عراق بود و به تناسب میزان هوشیاری دشمن و آگاهی از عملیات نیروهای ایران، براستعداد آن ها افزوده می شد. در مجموع، تمامی یگان هایی كه قبل از شروع عملیات، در منطقه مستقر بودند؛ و نیز تمام یگان هایی كه حین عملیات وارد منطقه شدند، عبارت بودند از:

-   لشكر 10 زرهی؛ شامل: تیپ های 17، 42، 51 و 60 زرهی، تیپ 24 مكانیزه، تیپ های 55، 99، 423 و 505 پیاده.

-   لشكر 1 مكانیزه؛ شامل: تیپ های 34 و  51 زرهی، تیپ های 1 و 27 مكانیزه، تیپ های 93، 96، 109 و 426 پیاده.

-        لشكر 3 زرهی ؛ شامل: تیپ های 6 و 12 زرهی، تیپ 8 مكانیزه.

-        لشكر 6 زرهی؛ شامل: تیپ 25 مكانیزه.

-        لشكر 9 زرهی؛ شامل: تیپ 14 مكانیزه و تیپ های 35 و 43 زرهی.

-        لشكر 7 پیاده: شامل: تیپ های 19 و 38 پیاده.

-        یگان هایی با ماموریت های ویژه: تیپ های 10، 11، 12، 13، 14، 15، 19، 603، 604، 605.

-   تیپ های مستقل: تیپ مكانیزه گارد ریاست جمهوری، تیپ 10 زرهی، تیپ های 91 و 92 پیاده و تیپ 5 گارد مرزی

كماندو: 9 گروهان

-        توپخانه: 4 گردان از لشكر 10، 4 گردان از لشكر 1، 3 گردان از لشكر 3، گردان 217

قوای خودیقرارگاه مركزی كربلا با فرماندهی مشترك نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران، هدایت كلی عملیات را بر عهده داشت كه چهار قرارگاه فرعی زیر تحت امر آن بود:

الف – قرارگاه قدس هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

ارتش: تیپ 84 پیاده خرم آباد با 3 گردان، تیپ 2 زرهی لشكر 92 زرهی اهواز با 3 گردان

سپاه: تیپ 41 ثارالله (ع) با 6 گردان، تیپ 14 امام حسین (ع) با 9 گردان، عناصری از سپاه ایلام

ب – قرارگاه نصر هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

ارتش : تیپ های 1، 2 و 3 از لشكر 21 پیاده حمزه با 10 گردان، تیپ 58 ذوالفقار با 4 گردان

سپاه: تیپ 27 محمد رسول الله (ص) با 9 گردان، تیپ 7 ولی عصر (عج) با 9 گردان

ج – قرارگاه فجر هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

ارتش: لشكر 77 پیاده خراسان با 3 تیپ

سپاه: تیپ 33 المهدی (عج) با 6 گردان، تیپ 46 فجر با 5 گردان، تیپ 17         علی ابن ابی طالب (ع) با 6 گردان امام سجاد (ع) با 11 گردان

د – قرارگاه فتح هدایت نیروهای زیر را به عهده8 داشت:

ارتش: تیپ 1 لشكر 92 زرهی، تیپ 55 هوابرد، تیپ 37 زرهی شیراز

سپاه : تیپ 25 كربلا، تیپ 8 نجف با 8 گردان

در مجموع  حدود 100 گردان از سپاه و 35 گردان از ارتش در عملیات شركت كردند.

هم چنین واحدهایی از توپخانه، هوانیروز و نیروی هوایی ارتش، مهندسی جهاد سازندگی و مهندسی سپاه و ارتش، پشتیبانی عملیات را بر عهده داشتند.

طرح مانورمنطقه مورد نظر برای عملیات به چهار محور زیر تقسیم شده كه در هر یك از آن ها      می بایست یك قرارگاه عملیاتی وارد عمل شود:

الف – محور تی شكن و چاه نفت:

قرارگاه قدس در این محور ماموریت داشت تا از جناح لشكر 10 عراق وارد عمل شده و ارتفاعاتكمر سرخو 202،امام زاده عباس، شهر و پادگان و ارتفاعاتعین خوش و در نهایت منطقه ابوغریب را به تصرف خود درآورد. این قرارگاه در صورت موفقیت         می توانست عقبه لشكر 10 را ببندد و به همین دلیل نتیجه عملیات آن، بسیار اساسی و سرنوشت ساز بود.

ب –  محور غرب پل نادری:

در این محور قرارگاه نصر موظف بود اهدافی همچونشاویه،بلتا، جوفینه، علی گره زد، تپه چشمه، شهدا و كوت كاپونرا تصرف و تامین نماید كه به دلیل نوع درگیری این قرارگاه (تك جبهه ای) ، پیش بینی نتایج عملیات در این محور سخت و دشوار بود.

ج – محور غرب شوش :

دشمن در منطقه غرب شوش، به دلیل وجود اهداف مهمی همچون سایت 4 و 5 رادار از مستحكم ترین مواضع و خطوط دفاعی برخوردار بود قرارگاه فجر ماموریت داشت ضمن تصرف اهداف فوق الذكر، روی ارتفاعاتابوصلیبی خات مستقر شود.

د –  محور رقابیه:

تصرف تنگه رقابیه و منطقه دوسلك، وظیفه قرارگاه فتح بود كه در نتیجه آن، عقبه لشكر 1 عراق بسته می شد. در صورت موفقیت نیروهای این قرارگاه و الحاق آن ها با نیروهای قرارگاه قدس، خط نهایی عملیات تامین می شد.

شرح عملیاتدر ساعت 00:30 بامداد 2/1/1361، عملیات فتح المبین با رمز مباركیازهرا (س) آغاز شد. حوادث و رویدادهای عملیات در محور و مراحل مختلف آن به شرح ذیل می باشد:

مرحله اول عملیات فتح المبین (2/1/1361)در این مرحله در محور قرارگاه قدس، تیپ 14 امام حسین (ع) در جناح راست موفق شد با حركت احاطه ای از شمال غربی و غرب رودخانه چیخواب ضمن تصرف منطقه عین خوش، عقبه دشمن در این محور را مسدود كند. تیپ 41 ثارالله و تیپ 84 خرم آباد نیز در جناح چپ این قرارگاه از شمال دشت عباس طرف امام زاده عباس و تپه 202 پیشروی كرده و مواضع دشمن را به تصرف خود درآورد، لیكن این مواضع در جریان پاتك های شدید دشمن مجددا به اشغال نیروهای عراقی درآمد.

در محور قرارگاه نصر؛ یگان های عمل كننده در ساعت 01:30 بامداد با دشمن درگیر شدند. در حالی كه واحدهای ارتش عراق در این محور به شدت مقاومت می كردند، یك گردان از تیپ 27 محمد رسول الله (ص) كه ماموریت تصرف علی گره زد و خاموش كردن آتش توپخانه مستقر در آن را بر عهده داشتند، تا اعماق خطوط دشمن نفوذ كرده و قرارگاه توپخانه دشمن را به تصرف درآوردند. در نتیجه، یگان های دیگر این قرارگاه موفق شدند مواضع اصلی پدافندی دشمن در شمال محورپل نادری، سرخه فلیه، سرخه صالح و تپه چشمه، كوت كاپون، سه راهی قهوه خانه و تپه شاوریه را به تصرف در آورند.

در محور قرارگاه فجر؛ به دلیل مستحكم بودن خطوط پدافندی، حجم انبوه آتش و هوشیاری دشمن نسبت به جهت تك و نیز انسداد اكثر راه كارهای پیش بینی شده خودی، نیروهای این قرارگاه با روشن شدن هوا به موقعیت اولیه خود بازگشتند. در محور قرارگاه فتح؛ ماموریت این قرارگاه در آغاز عملیات، تنها اعزام گروه های «آرپی جی زن» برای شكار این تانك ها محدود گردید. بر همین اساس گروه های مورد نظر اعزام شدند، لیكن تنها موفق گردیدند حدود 20 تانك و نفربر دشمن را منهدم كنند.

مرحله دوم عملیات فتح المبین(4/1/1361)ساعت یك بامداد چهار شنبه چهارم فروردین، مرحله دوم عملیات فتح با كلمه رمزیازهرا(س) آغاز شد و نیروهای ایران اسلامی در اولین ساعات شروع عملیات، تلفات سنگینی بر دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه های غرب شوش و دزفول دست یافتند. در این مرحله از عملیات تنگه رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاكسازی شد.

در این مرحله، ماموریت اصلی به عهده قرارگاه فتح بود تا با تصرف تنگه رقابیه و ضمن تهدید عقبه نیروهای عراقی، در منطقه قرارگاه فجر، موجب كاهش فشار دشمن به قرارگاه قدس شود. قرارگاه های نصر و قدس نیز در این مرحله ماموریت داشتند تا با ترسیم خطوط پدافندی خود، در مقابل پاتك های دشمن مقاومت كنند.

هم چنین، قرارگاه فجر همچون مرحله اول ماموریت داشت تا به منظور جلب توجه دشمن به انجام عملیات ایذایی بپردازد و ذهن فرماندهان عراقی را از محور اصلی عملیات منحرف نماید.

قرارگاه فتح از دو محور عملیات خود را آغاز كرد. یك تیپ پیاده به همراه یك گردان زرهی با هدف تصرف ارتفاعات رقابیه، از حاشیه تنگه رقابیه و آب گرفتگی وارد عمل شدند و دو تیپ نیز محور اصلی حركت خود را تنگه دلیجان – به منظور دور زدن دشمن – قرار دادند و در نتیجه موفق شدند تنگه رقابیه، ارتفاعات رقابیه و میشداغ به همراه تعداد زیادی تجهیزات سنگین دشمن را به تصرف درآورند . به دنبال آن، نیروهای عراقی از فشار خود در محور عین خوش كاسته و پاتك های سنگین را متوجه منطقه رقابیه كردند و به رغم این كه خطوط پدافندی نیروهای خودی در داخل تنگه تا آستانه سقوط پیش رفت، لیكن مقاومت نیروهای خودی به حفظ و تامین اهداف این مرحله منجر شد.

مرحله سوم عملیات فتح المبین (7/1/1361)در سومین مرحله عملیات، مهم ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. این مرحله از عملیات مقارن ساعت 22 و 30 دقیقه شب شنبه 7 فروردین با نام فتح المبین و با كلمه رمزیازهرا در شمال غربی شوش آغاز شد.

فرماندهان سپاه و ارتش پس از كسب نتایج موفقیت آمیز در مرحله دوم عملیات، به این نتیجه رسیدند كه نیروهای دشمن به دلیل از هم پاشیدگی سازمان و گسستگی در سیستم فرماندهی خود، احتمالا از منطقه عملیاتی فرار خواهند كرد. لذا تصمیم گرفته شد هر چه سریع تر با انجام عملیات دیگری، قوای دشمن منهدم و خطوط پدافندی قوای خودی تصحیح و تقویت شود. بر همین اساس، پس از طراحی مانور این مرحله از عملیات، نیروهای خودی در بامداد روز هفتم حمله خود را آغاز كردند و همان گونه كه پیش بینی می شود، دشمن برای مصون ماندن از انهدام و اسارت نیروهایش، بسیاری از مواضع خود را به ناچار ترك كرده و به منتهی الیه خطوط پدافندی خود در منطقه، (چنانه، دوسلك و غرب ارتفاعات تینه) عقب نشینی نمود.

مرحله چهارم عملیات  فتح المبین  (8/1/1361)در چهارمین مرحله عملیات كه سحرگاه روز یكشنبه 8 فروردین با نام فتح و كلمه رمزیازهرا آغاز شد.

قرارگاه نصر به پاكسازی منطقه متصرفه در شرقارتفاعات تینهپرداخته و پس از آن به كمك قرارگاه قدس شتافت. قرارگاه قدس كه در روز گذشته ارتفاعات 202 تنگه ابوغریب را به تصرف درآورده بود، می كوشید از فرار نیروهای در حال عقب نشینی عراق جلوگیری نماید. قرارگاه فجر نیز مسئولیت پاكسازی منطقه متصرفه خود را بر عهده داشت.

هم چنین نیروهای قرارگاه فتح ضمن عبوراز تنگه دلیجان به سمت برغازه و دوسلك موفق شدند این دو منطقه را به تصرف در آورده و با نیروهای قرارگاه نصر الحاق نمایند و سپس به سمت مرزهای بین المللی پیشروی كنند.

در مجموعه، طی این مرحله از عملیات ، ارتفاعات تینه، دوسلك و برغازه به تصرف كامل درآمدند و دشمن به غرب رودخانه دویرج و تپه 182 عقب رانده شد.

لازم به ذكر است كه نیروهای خودی در تلاش اصلی خود در این مرحله كه دستیابی به  عقبه های دشمن و ممانعت از فرار نیروهای آنان بود موفق نبودند و دشمن توانست بسیاری از نیروها و تجهیزات خود را از منطقه عملیات خارج نماید.

نتایج-   آزادسازی 2500 كیلومتر مربع از خاك جمهوری اسلامی؛ شامل دهها بخش و روستا، سایت 4 و 5 رادار، جاده مهم دزفول – دهلران و ... .

-        نزدیك شدن نیروهای خودی به مرز در منطقه غرب شوش و دزفول.

-   خارج شدن شهرهای دزفول، اندیمشك و شوش و مراكز مهمی همچون پایگاه هوایی دزفول از تیررس توپخانه دشمن، و دستیابی به چاه های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه.

-   انهدام بیش از 4 لشكر، 361 تانك و نفربر، 18 هواپیما، 300 خودرو، 50 توپ و 30 دستگاه مهندسی ارتش عراق.

-   به غنیمت گرفته شدن 320 تانك و نفربر، 500 خودرو، 165 توپ، 50 دستگاه مهندسی و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی.

-        به اسارت در آمدن بیش از 15 هزار تن از نیروهای دشمن.

-        كشته و مجروح شدن حدود 25 هزار تن از نیروهای دشمن.

 داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻋﺰﻳﺰ، ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻳﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ 

 ــ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﺧﻮدﺑﺎوری

ــ ﺗﻮﻟﺪ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺴﻴﺠﯽ

ــ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺻﻨﺎﻳﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر

ــ ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺎرب ﻧﻈﺎﻣﯽ

ــ ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺜﺎر و ﺷﻬﺎدت

ــ ﻧﻘﺶ آﻓﺮﻳﻨﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ در دﻓﺎع از ﻣﻴﻬﻦ

 ــ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﺎ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد؛ 

 ــ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﻴﺒﺮ: در اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺰﻳﺮه ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ١٦٠ ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ آزاد ﺷﺪ. 

 ــ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻫﺪف دﺷﻤﻨﺎن از ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ، ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﻓﺎع 

 ﺑﺴﻴﺎری از رزﻣﻨﺪﮔﺎن دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺟﻮاﻧﺎن داﻧﺶ آﻣﻮزی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ (ره) ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ 

 اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ و راﻫﻨﻤﺎی ﻣﺮدم ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﻳﻤﺎن او ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ، ﻣﻠﺖ ﺑﺰرگ